Español |
Maya |
clamar | awat, táatah awat |
clamor | awat |
clara | sakil he’ |
clarear | sáastal, sáasital |
claridad | sáas, sáasil |
claro | sáas, sáasil |
clase | xook |
clasificar | tsool |
clausurar | k’aal, ts’o’oks |
clavar | baah, ch’iik, ts’oop |
clavícula | puytáanil, u ni’ baakel tseen. |
clérigo | k’iin (h), yuum k’iin |
clero | k’iino’ob (h), yuum k’iino’ob |
cliente | maab (h), maan (x) |
clima | k’iin |
clítoris | u yaak’ peel |
cloquear | totohk’eb, totok k’eb |
coa | lóob, lóo’che’ |
coagular | lakbal, síistal, olomtal |
coati | chi’ik |
cobarde | sahak, sah óol, sah lu’um |
cobertor | teep’ |
cobija | teep’ |
cobijar | piix, teep’ |
cobrar | mol p’aax, u ch’a’abal u tohol, koonol wáa meyah |
cocer | chaak, tahankun |
cocina | k’óoben |
cocinar | chak hanal, meen hanal |
cocodrilo | áayin |
cocoyol | tuk’ |
cocuyo | kóokay |
cochina | leech (x) |
cochinilla | chach kib |
cochino | kéek’en (h) |
codo | kuuk |
codorniz | beech’ |
coger | ch’a’ah, ch’e’ maach, chuk |
cogollo | óol, k’u’uk |
cogote | pachkab |
coito | ts’iis, naach’, taal |
cojear | kohk’alak, tomchalak |
cola | neh |
colador | cháanchab |
colar | cháach, máayt |
colgar | ch’uuy, leech |
colibrí | ts’unu’un |
colina | pu’uk, búu’tun, chan wiits, muul |
colmena | hobon |
colmillo | ts’a’ay |
colocar | ts’aa |
color | boon, boonil |
coloradilla (animalejo) | chek’ech, chak peech, chek’ex |
colorado (color) | chak |
columna | t’o’ol, tsool |
coma | yaahtal, muk’yah, nohchil |
comadreja | sáabin |
comal | xamach |
combate | ba’ate’el, ba’ate’il |
combatir | ba’ate’el |
comedor | kúuchil hanal |
comején (animal) | k’amas |
comenzar | káahal, ho’op’ol, léekel, chúunpahal |
comer | hanal |
comerciar | koonol |
cometa | buts’ eek’ |
cometer | meet, beet |
comenzar | káahal |
comezón | saak’, saak’il |
comida | hanal, o’och |
comienzo | chúunpahal, káahal, léekel, ho’op’ol, chúun |
comisura | xaay chi’, tu’ux ku táak’al wáa ba’ax. |
como | he’ebix |
cómo | bixi’, bix |
compañero | láak’ nuup, éet |
compañía | éet, éetel, iknal, láak’in |
comparar | keet, éet p’iis |
compartir | hats |
completamente | humpulil |
completar | chúukbes |
completo | chuup, chúuka’an |
componer | ma’alobkun, utskiin |
compra | maan |
comprador | may ku maan, maan (h), maan (x) |
comprar | maan |
comprender | na’at |
compresión | yoot’, peech’ peets’ |
comprimir | chchankun, mehenkun, peech’, peets |
comunicar | a’al, t’aan |
con | yiknal, yéetel |
con él | yiknal |
concavidad | yaam, k’óom taam |
concebir | yo’omtal |
conceder | ts’aa |
concentrar | much’kiin, mool |
concepto | na’at, tuunkul |
concertar | ma’alobkin, utskiin |
conciencia | na’at, tuukul |
concluir | ts’o’ok, ts’o’okol |
conclusión | ts’o’okol |
concurrir | much’tal |
concha | sóol, paach |
condena | bo’ol k’eban, xot’ k’iin |
condenado | paula’an u k’iin, xota’an u k’iin |
condenar | xot’ k’iin, pul k’iin |
condimentar | xa’ak, ts’aaxa’ak |
condimento | xa’ak’ |
condiscípulo | éet xook |
condonar | sa’as k’eban |
conducir | biis, aktáant |
conectar | nuup’, nuup |
conejo | t’u’ul |
conexión | nuup, nuup’ |
conferencia | t’aan, tsikbal |
conferir | ts’aa, k’uub |
confesar | a’al k’eban, tsol k’eban |
confesión | a’al k’eban, tsolk’eban |
confiado | alab óol |
confiar | alab óol |
conflicto | ba’ate’el, ba’ate’il |
confundir | sat óol xa’ak’ pahal. |
congelar | síiskun, síistal |
congregación | múuch’ |
congregar | múuch’kin, mulkin |
conjuntar | múuch’kin, mulkin |
conjunto | múuch’ |
conmemorar | k’iinbes |
conmover | péeks óol |
conocer | k’ah óol, ohéelal |
conocimiento | na’at, ohel, tuukul; k’ah óolal |
consejero | tsol xikin |
consentir | cha’; u p’a’atal u meenta’al he’ ba’axake’. |
conserje | kanan (h), kalan (h) |
conservar | kanáan, kaláan, líik’s |
consolar | náays óol |
consolidar | chichkuun |
consomé | k’aab bak’, ha’il bak’ |
consorte | íicham (h), atan (x) |
constelación | eek’o’ob u tsolmubao’ob |
construcción | beet, meent, líik’s |
construcción (edificio) | nahil |
construir | beet, meent, wa’akun, líik’s |
consultar | k’áat chi’ |
consumar | ts’o’okol |
consumir | xuup |
contagiar | paak’, taak’, tsaay |
contaminación | k’askuunil |
contaminar | k’askuun |
contar | xook, tsikbal, a’al |
contemplar | pak |
contener | biis, ba’al |
contentar | ki’imakkun |
contento | ki’imak óol, ki’ki óol, ki’imak |
contestar | nuuk |
contiguo | éet chi’, tutséel |
contorno | bak’ paach |
contraer | moots, moot |
contribución | bo’ol, áant, áantah |
contribuir | áant, áantah, bo’ol |
convalecer | ch’a’ muuk’, ch’a’ óol, utstal |
conversación | t’aan, tsikbal |
conversar | t’aan, tsikbal |
convertir | suut, k’eex |
convidar | múul hanal |
convivir | múuch’ kuxtal, múul kuxtal, éet kahtal |
convocar | t’aan, t’aanbah, t’aanbail |
convulsión | lo’ot’ol |
cónyuge | íicham (h), atan (x) |
copete | p’oot |
copiar | u meenta’al hunp’éel ba’al he’ex uláak’e’. |
coraje | ts’íikil, p’u’uhul |
coralillo | kalam |
corazón | puksi’ik’al |
corchar | haax, bal k’ab, ch’oot |
corcho | mak’ |
cordero | chan taman |
cordillera | pu’uk, wits |
cordón | k’ax táab chan suum, k’uuch |
coro | múul k’aay, múuch’ k’aay |
corral | kúuchil tu’ux ku k’a’alal ba’alche’o’ob he’ex. |
correa | k’axnak’ |
correcaminos | k’úumk’umi |
corregir | utskiin |
correr | áalkab |
corretear | áalkabans, áalkabkun, áalkabt |
corrida | áalkab; pay wakax. |
corriente | chowáak |
cornear | k’óoch |
cornudo | máak ku tu’usul tumen yatan wáa u yíicham. |
corroer | waay, ma’as |
corsario | may ku yookol ich k’áak’náab |
cortar | ch’aak, xoot, xoot’, k’uup |
cortar (con machete) | ch’ak |
corte | ch’aak, xoot, xoot’, k’uup |
corteza | sóol, paach |
corto | kóom, xoot’ xuut’ |
corva | looch, p’uus, waats’, wuuts’ |
cosa | ba’al, ba’ax |
cosecha | hooch, mool, uux, t’ook |
cosechar | hooch, mool, uux, t’ook, éens |
coser | chuuy |
cosquillas | chahal, chikil |
costa | u háal k’aak’náab, u chi’ k’áak’náab |
costado | tséel, xáax |
costal | chíim, mukul |
costilla | ch’ala’at |
costo | bahux |
costra | sóol, ooxel |
costumbre | suuk, suukil |
costura | chuuy |
costurar | chuuy |
cotorra | t’uut’, kéel |
coxis | k’uul, bo, bak neh, tuch neh |
coyote | utiúu (canis latrans) |
Cozumel | Kosomeen (isla ocupada por las golondrinas) |
cráneo | tseek’, baakel pool |
crecer | ch’íihil, nuuktal, nohochtal, ya’abtal |
crédito | p’aax |
creencia | ok óolal, tuukul |
creer | tuukul, oks óol |
crepitar | wáak’al, tip’ix |
crepúsculo | okol k’iin, oka’an k’iin |
crespo | muuch’, mulix |
cresta | p’iich, t’eel |
cría | aal, mehnil |
criada | k’oos (x) |
criado | k’oos (h), meyhil |
criar | tséen |
criatura | paal |
criminal | kinsah máak |
crin | tsuuk, tso’ots tsíimin |
cristianismo | ki’ichkelem tuukul |
cristiano | ki’ichkelem, ki’ichkelem wíinik |
cristo | ki’ichkelem yuum |
croar | k’aay muuch, t’aan muuch, awat muuch |
cruce | xaay, xa’ay |
crudo | che’che’ |
crujir | heech’, herech’, hirich’ |
cruz | k’atab che’ |
cruzar | k’áatal, k’aatmáan |
cuajar | taat, lakbal, síistal, olomtal |
cuajo | taat, síistal |
cuál | máakalmáak |
cualquier | he’ máakalmáake’, he’ máaxake’ |
cualquiera | he’ máakalmáake’, he’ máaxake’ |
cuando | le kéen |
cuándo | ba’ax k’iin, bik’ix |
cuánto | bahux, bahun |
cuarta | náab |
cuartear | buuh, he’, teeh |
cuatro | kan |
cubeta | ch’óoy |
cubrir | piix, huuk, teep’, tsiik |
cubo | ch’ooy |
cucaracha | k’uruch, na’ ts’uul |
cuchara | ho’opob, k’uruch |
cuchillo | xotob, xooteb, etsnaab |
cuello | kaal |
cuenta | xook |
cuento | tsikbal, tsibalil |
cuerda | suum |
cuerno | baak, xuulub |
cuero | k’éewel, oot’el |
cuerpo | wíinkil, wíinklil, kukut, wíiklal |
cuervo | hoh |
cueva | áaktun, sahkab |
cuidar | kalaan, kanaan |
culebra | kaan |
culero | táas iit |
culo | iit, mool, chuun |
culpa | si’ipil, kuch |
cultivar | pak’al |
cultura | tuláakal ba’al ku kanik yéetel ku ka’ansik máak. |
cumbre | ni’, p’iich, ho’ol, ka’analil |
cumpleaños | k’iin k’aaba’ |
cuna | kúuchil tu’ux ku chikúunta’al wenel channpal. |
cuña | no’ox, takab, tak che’ |
cuñada | baal (x) |
cuñado | baal (h) |
cura | k’iin (h), yuum k’iin |
curación | ts’akik |
curandero | meen (h); wiinik ku ts’aak yéetel xíiw wáaa yéetel payal chi’. |
curar | ts’aak |
curtidor | bon k’éewel (h), ts’aan kéewel (h) |
curtir | bon k’éewel, ts’aam k’éewel |
curva | waats’, wuuts’, koop, ch’ootol |
cutis | oot’, oot’el |