cabalgar |
nat’ tsíimin, xiimbal yóok’ol tsíimin |
caber |
he’ u páahtal u yokol ti’ uláak’ ba’ale’. |
cacarear |
totohk’e’ |
caducar |
úuchbental, ch’iihil |
cagar |
ta’ |
calar |
k’uup, háat k’up |
calcinar |
ta’ant |
calentar |
k’íin, chokokiin |
callar |
mak chi’ |
calmar |
heets’ kuup, ch’een |
calumniar |
líik’sah t’aan, a’al ba’al |
calzar |
ts’aa xanab, taak’ xanab |
cambiar |
heel, k’eex |
caminar |
xíimbal, xíinbah |
canjear |
k’eex |
cansar |
ka’anal |
cantar |
k’aay |
caña de azúcar |
sak’ab, ch’uhuk sak’ab |
capacitar |
ka’ans, ka’anbes |
capar |
u xo’otol u ye’el u keep ba’alche’ wáa may |
carcomer |
néet, nóot’, níich’, biis, sib |
carecer |
mina’an |
cargar |
kuuch, k’óoch |
casar |
ts’o’okol beel |
castigar |
haats’, toop |
castrar |
u tse’elel u ye’el u keep ba’alche’ wáa xiib |
catar |
túunt |
cazar |
ts’oon, p’uul, chuuk |
cebar |
tséen, polokkin, polokkun |
cegar |
ch’óopchahal, ch’óopkin |
centrar |
ts’aa chúumuk wáa ba’ax |
ceñir |
k’aax, heep’, hiich’, t’iin |
cepillar |
ho’och, púus, súus |
cercar |
k’al paach, bak’paach, suup’, koot |
cerrar |
k’aal, ch’oot, maak |
cesar |
háawa, ts’o’ok, ch’éen |
chamuscar |
sóon k’áak’, léets’ |
chapear |
haran ch’aak, kool |
chapotear |
bok’ol ha’, báaxal ha’ |
chicotear |
haats’ |
chiflar |
xuuxub |
chillar |
awal |
chingar |
toop |
chismear |
a’al ba’al, líik’s t’aan |
chispear |
tip’ix k’áak’ |
chocar |
nak táan |
chorrear |
chooh, tiis, weeh tiix |
chupar |
chu’uch, ma’ats’ ts’u’uts |
cimbrar |
k’ool, haats’, wich’ |
cimentar |
eets’, heets’, akkun |
cinchar |
k’aax |
citar |
u ya’ala’al tu’ux yéetel ba’ax k’iin kun u yiluba máako’ob; t’aanbail. |
civilizar |
kaambes |
clamar |
awat, táatah awat |
clarear |
sáastal, sáasital |
clasificar |
tsool |
clausurar |
k’aal, ts’o’oks |
clavar |
baah, ch’iik, ts’oop |
cloquear |
totohk’eb, totok k’eb |
coagular |
lakbal, síistal, olomtal |
cobijar |
piix, teep’ |
cobrar |
mol p’aax, u ch’a’abal u tohol, koonol wáa meyah |
cocer |
chaak, tahankun |
cocinar |
chak hanal, meen hanal |
coger |
ch’a’ah, ch’e’ maach, chuk |
cojear |
kohk’alak, tomchalak |
colar |
cháach, máayt |
colgar |
ch’uuy, leech |
colocar |
ts’aa |
combatir |
ba’ate’el |
comenzar |
káahal, ho’op’ol, léekel, chúunpahal |
comenzar |
káahal |
comer |
hanal |
comerciar |
koonol |
cometer |
meet, beet |
comparar |
keet, éet p’iis |
compartir |
hats |
completar |
chúukbes |
componer |
ma’alobkun, utskiin |
comprar |
maan |
comprender |
na’at |
comprimir |
chchankun, mehenkun, peech’, peets |
comunicar |
a’al, t’aan |
concebir |
yo’omtal |
conceder |
ts’aa |
concentrar |
much’kiin, mool |
concertar |
ma’alobkin, utskiin |
concluir |
ts’o’ok, ts’o’okol |
concurrir |
much’tal |
condenar |
xot’ k’iin, pul k’iin |
condimentar |
xa’ak, ts’aaxa’ak |
condonar |
sa’as k’eban |
conducir |
biis, aktáant |
conectar |
nuup’, nuup |
conferir |
ts’aa, k’uub |
confesar |
a’al k’eban, tsol k’eban |
confiar |
alab óol |
confundir |
sat óol xa’ak’ pahal. |
congelar |
síiskun, síistal |
congregar |
múuch’kin, mulkin |
conjuntar |
múuch’kin, mulkin |
conmemorar |
k’iinbes |
conmover |
péeks óol |
conocer |
k’ah óol, ohéelal |
consentir |
cha’; u p’a’atal u meenta’al he’ ba’axake’. |
conservar |
kanáan, kaláan, líik’s |
consolar |
náays óol |
consolidar |
chichkuun |
construir |
beet, meent, wa’akun, líik’s |
consultar |
k’áat chi’ |
consumar |
ts’o’okol |
consumir |
xuup |
contagiar |
paak’, taak’, tsaay |
contaminar |
k’askuun |
contar |
xook, tsikbal, a’al |
contemplar |
pak |
contener |
biis, ba’al |
contentar |
ki’imakkun |
contestar |
nuuk |
contraer |
moots, moot |
contribuir |
áant, áantah, bo’ol |
convalecer |
ch’a’ muuk’, ch’a’ óol, utstal |
conversar |
t’aan, tsikbal |
convertir |
suut, k’eex |
convidar |
múul hanal |
convivir |
múuch’ kuxtal, múul kuxtal, éet kahtal |
convocar |
t’aan, t’aanbah, t’aanbail |
copiar |
u meenta’al hunp’éel ba’al he’ex uláak’e’. |
corchar |
haax, bal k’ab, ch’oot |
cornear |
k’óoch |
corregir |
utskiin |
correr |
áalkab |
corretear |
áalkabans, áalkabkun, áalkabt |
corroer |
waay, ma’as |
cortar |
ch’aak, xoot, xoot’, k’uup |
cortar (con machete) |
ch’ak |
cosechar |
hooch, mool, uux, t’ook, éens |
coser |
chuuy |
costurar |
chuuy |
crecer |
ch’íihil, nuuktal, nohochtal, ya’abtal |
creer |
tuukul, oks óol |
crepitar |
wáak’al, tip’ix |
criar |
tséen |
croar |
k’aay muuch, t’aan muuch, awat muuch |
crujir |
heech’, herech’, hirich’ |
cruzar |
k’áatal, k’aatmáan |
cuajar |
taat, lakbal, síistal, olomtal |
cuartear |
buuh, he’, teeh |
cubrir |
piix, huuk, teep’, tsiik |
cuidar |
kalaan, kanaan |
cultivar |
pak’al |
curar |
ts’aak |
curtir |
bon k’éewel, ts’aam k’éewel |