Español |
Otomí |
| caballeriza | ngufani |
| caballero | ñoho |
| caballo | fani |
| caballo enano | dofri, t’üfri |
| caballo grande | däfri |
| caballo negro | b’ofri |
| cabaña | foie, ngupaxi |
| cabar | am’i, ani |
| cabello | stä |
| cabello de maíz | xingri |
| cabeza | ñä, ñäxu |
| cabeza despeinada | xañä |
| cabra | t’äxi |
| cabrón | bätsixi |
| caca | däb’i |
| cacahuate (cacahuete) | jühmai |
| cacaraquear | k’o, mafi |
| cacería | b’ë |
| cacería de conejos | b’ëjua |
| cacería de coyotes | b’ëmiñ’o |
| cacería de pájaros | b’ëts’ints’ü |
| cacería de tejones | b’etsadä |
| cacería de tlacuaches | b’ëdäzü |
| cacería de venados | b’ëfanthö |
| cacería de zariguëyas | b’ëdäzü |
| cachetada | mpëtku |
| cachetón | mfömi |
| cacho | mondri |
| cachorro | zi’yo |
| cachucha | mfüñä |
| cacomixtle (tigrillo) | tsisfi |
| cada | tat’a |
| casa uno | n’a ngu n’a |
| cadáver | anima, hank’ei, xondu |
| caer | füntsi |
| caerse | tagi, tso |
| caerse (de espalda) | uätsi |
| caerse la fruta | tagi |
| café (color) | dëjü, möxo |
| café | b’othe |
| cafeto | b’otheza (caffea arabica) |
| cagada | däb’i |
| cagar | mpoho, föt’e |
| caída | mföm’i |
| caimán | dätsathi |
| caja | dähmi |
| caja de madera | b’eza |
| cal | näni |
| calabacín | imu |
| calabacita | imu |
| calabaza | mu |
| calabaza negra | jämu |
| calandria (ave) | m’oña |
| calavera | doxmo, ñäxudu |
| caldo | dexdehe |
| caldo de frijoles | dexjü |
| caldo de tripas | dexfo |
| calentar | b’at’i, pati |
| calentar las manos (en fuego) | hahni |
| calentura | däpa, nzoxpa |
| caliente | xämpa, pa |
| California | Kaliforña |
| callado | hini |
| callar | hini |
| callarse | kot’i |
| callate | kot’irine |
| calma | b’ipa |
| calmar | hini |
| calmarse | b’ihini |
| calor | pa |
| calvo | büñ’a, doxmo, gömu, ngöñä |
| calzado | thiza, yethi, dithi |
| calzar | dithi |
| calzón | zëxjo, juit’ua |
| calzoncillo | zëxjo, juit’ua |
| cama | b’ëni, fidi, mfidi |
| camaleón | tsija |
| camaleón pequeño | dätsija |
| camarada | y’ob’e |
| cambiado | b’atä |
| cambiar | b’ati |
| cambiar de fecha | ga’tsi |
| cambio | mpadi, poti |
| cambio de lugar | b’öni |
| cambio (de monedas) | xani |
| caminante | neñ’u, y’oñ’u |
| caminar | y’oñ’u, ñ’u |
| caminar dormido | y’o’tha |
| caminar encogido | küxki |
| caminar rápido | tihi |
| caminar (sin rumbo fijo) | nani |
| camino | ñ’u |
| camino real | ndëñ’u |
| camioneta | böjä |
| camisa | pahni |
| camisa de algodón | xaui, huixo |
| camiseta | fi’xpahni |
| camote | bö’kua |
| campamento | ngum’atha |
| campana | t’ëgi |
| Campeche | Kampeche |
| campesino | suhuähi |
| campero | suhuähi |
| campo | b’atha |
| camposanto | handu |
| cana (pelo blanco) | t’axia |
| canas | t’axia |
| canal | ñ’uthe |
| canasta | b’ethi, b’öts’e |
| canasta gigante | b’ax’böts’ë |
| canasto | b’ax’böts’ë, mets’ë |
| canasto para tortillas | b’ithi |
| canción | thuhu |
| cancionero | dehu |
| candado | njot’i |
| candelero | foxyo |
| cangrejo | e’sfoho |
| canoa | motsa |
| canoso | t’axia |
| cansancio | ntsabi |
| cansarse | tsabi |
| cantante | duhu |
| cantar | thuhu |
| cantarle a alguíen | thupibi |
| cántaro | xöni, mäda |
| cántaro grande | däxhni |
| cántaro roto | doxni |
| canto | thuhu |
| caña | doxo |
| caña de azúcar | y’omfö |
| cañada | hñe |
| Cañada de lobos | Hñe Gamiñ’o |
| cañaveral | b’osthi |
| cañón | fögänzafi |
| cañón (desfiladero) | dähñe |
| cañuela | dox’o |
| capataz | b’ëtri |
| capitán | gabida |
| capulín (cerezo) | dësë |
| capulín negro | b’odësë |
| capullo (de flor) | r’oho |
| capullo (de oruga) | zügu |
| cara | hmi |
| cara grande | dähmi |
| caracol | tsimxi |
| carbón | theñha |
| carcañal | düngua |
| carcel | fadi |
| cardón | zümja |
| carestía | mäki |
| carga | ndu, söt’e |
| cargado | höts’e |
| cargamento | ndu |
| cargar | ndu, pënts’i, tuts’i |
| cargar en brazos | dëts’i |
| cargar en hombros | pëxo |
| caridad | b’öhñä |
| cariño | dimädi |
| carnaval | zänigo |
| carne | ngö |
| carnero | ndäni, dëti |
| carnicería | pamngö |
| carnicero | npamngö, pamtite |
| caro | madi |
| carpa | dähuä |
| carrera | r’ihi |
| carretera | däñ’u |
| carrizal | b’osthi |
| carrizo | xithi |
| carrizo tierno | desthi |
| carro | böjä |
| cartílago | fety’o |
| casa | ngu, ndöm’i |
| casa de campaña | ngum’atha |
| casa humilde | ngupaxi |
| casa vieja | dongu, zëngu |
| casado | medinthäti |
| casamiento | nthäti |
| casar | thäti |
| cascabel (serpiente) | pozük’eña |
| cascada | tanthe |
| cáscara | xi |
| cáscara (de huevo) | ximdon’i |
| cáscara de agave | xitë |
| cáscara de maguey | xixi |
| cascara de tuna (higo chumbo) | xija |
| caspa | mak’ua |
| castigar | uent’i, tsüi |
| Castilla | España |
| castellano | españämfo, ñämfo |
| castrar | kapo |
| catarata | tanthe |
| catarata (del ojo) | nzots’i |
| catarro | thüñä, thümxi |
| cateo | nseni |
| cavar | am’i |
| caza | më, tsüdi |
| cazador | më |
| cazador de ardillas | mëmina |
| cazador de conejos | mëjua |
| cazador de pájaros | mëts’ints’u |
| cazador de tlacuaches (zarigüeyas) | mëdäzü |
| cazar | pë |
| cazar ardillas | pëmina |
| cazar conejos | pëjua |
| cazar pájaros | pëts’ints’u |
| cazar tlacuaches (zarigüeyas) | pëdäzü |
| cazo | dämohi |
| cazuela | mohi |
| cazuela grande | dähmi |
| cebada | t’ëi |
| cebo | ziki, nziki, ndëga |
| cebolla | dënxi (allum cepa) |
| ceder | uni |
| celebrar | öt’e |
| ceja | xida |
| Celaya | Ndathi (lugar de semillas de mezquite) |
| cementerio | handu, ngum’atha |
| cempasúchil | jondri, re’dedöni |
| cena | nt’oxi |
| cenar | nt’oxi |
| ceniza | b’ospi |
| centro | amade |
| cenzontle (pajarillo) | tehña (mimus polyglottos) |
| cepillar | eke, ätsi, xeke |
| cepillo | nt’eñä, nt’exke |
| cepillo de dientes | t’est’ats’i |
| cera | yo |
| cerca | deni |
| cerca (muro) | getü, juts’i |
| cerca de allá | madebü |
| cerca de aquí | madeni |
| cercano | juts’i debü |
| cercar | föt’e |
| cerco (muro) | föt’e |
| cerdo | ts’üdi |
| cerebro | böy’o |
| cereza | dësë |
| cerilla | bözgu, bögu |
| cerillo (fosforo) | nthëni |
| cernir | aki |
| cero | otho |
| cerrado | kot’i |
| cerranía | ñ’uni |
| cerrar | kot’i |
| cerrar los ojos | ts’änt’i |
| cerro | t’öhö |
| cerro negro | b’othö |
| cesar | häki |
| césped | xit’ëi, t’ëi, yet’ëi |
| chal | bayo |
| chalán | b’ëgo |
| chaleco | fi’xpahni |
| chamaco | xömbätsi |
| chamagoso | b’ëts’i |
| chamarra | b’ixpahni, koto |
| champiñón | jo |
| chamuscar | must’i, huist’i, päti |
| chamuscarse | huiski |
| chango | nzüpa |
| chaparro | dofo, ndofo |
| chapeado | thengido |
| chapopote (fuel) | b’oñt’i |
| Chapulhuacan | Mät’äxi |
| chapulín | k’oto, t’axi |
| Chapultepec | T’axt’öhö (en el cerro de los chapulines) |
| charco | mothe |
| charla | ñägui |
| charro (jinete mexicano) | huätöge, methö |
| chato | nunane |
| chaval | bäsjä’i |
| chayote | xamu |
| Chiapas | Chiapa |
| chicalote | b’indri (argemone mexicana) |
| chicle | ts’apo |
| chico | motsi, t’üki, tsani, lëngu, chi’lo |
| chicotazo | m’ëi |
| chícharo | jünfö |
| chicharra (insecto) | gintsy’o |
| chicharrón | tsut’i |
| chichi (senos) | b’a |
| chichón | doti |
| chiflar | hüxi |
| chiflido | thüxi |
| Chihuahua | Chihuahua |
| chilacayote (calabaza blanca) | demu |
| chile | ñ’i |
| chile despedazado | jam’i |
| chile negro (pasilla) | b’omi, b’onxi |
| chile piquín | fonguñ’i |
| chile podrido | y’am’i |
| chile verde | k’amañi |
| chilcuautla | m’iza |
| chillar | zoni, mafi |
| chillido | nguxhñi |
| chillón | zonsëhë |
| chimenea | nespi |
| chimuelo | done |
| China (Republica Popular) | Xina |
| chincuete | nhëde |
| chinga tu madre | ngäri nänä, ngäri nöni |
| chingadera | ngäri |
| chingar | ngäri |
| chino (mandarín) | xinañämfo |
| chipil | ñ’azü |
| chiquihuite | b’ethi |
| chiquito | zilëngu |
| chiravieja (ave) | nchizëbo |
| chisme | t’etsate, me’tri |
| chiemear | me’tri |
| chismoso | nt’etsate, ñ’etsate |
| chispa | ximtsibi, mfetsi |
| chispear | fë’tsi |
| chiste | ehya |
| chistoso | ehya |
| chiva | t’äxi |
| chivato | mudu |
| chivo | mey’o, ngüny’o, y’o |
| chocar | tati, fant’i |
| chocolate | dëjü |
| chorizo | mpemi |
| chorrear | pigi |
| choya | däxpe |
| choya grande | pe |
| choza | foie, ngupaxi |
| chueco | moki, nkaxi |
| chumbera | xät’ä, b’ost’a |
| chumbera podrida | y’ast’a |
| chumbera tierna | mëst’a |
| chupamirto | gätü |
| chupar | tsüt’i |
| chuparrosa | gätü |